مشخص شده که تقریباً ۸۵ درصد بوى دهان ناشى از عوامل موضعى است از این جهت اهمیت روش هاى بهداشتى مثل مسواک زدن دندان ها و زبان محرز شده است.
باید یادآورى کرد که بوى بد دهان به تنهایى یک بیمارى نیست بلکه علامت بیمارى هاى مختلف است. وجود بوى بد دهان معمولاً در اکثر مواقع ناشى از عوامل بیمارى زا است و نشان دهنده وجود یک بیمارى است که باید شناسایى و تصحیح شود همین طور اکثر افراد احساس نگرانى درباره بوى بد دهان خود دارند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل بیمارى زا
در این حالت بوى بد دهان به وسیله وضعیت هاى موضعى مثل بهداشت ضعیف دهان و عفونت لثه (ژنژیویت) مزمن به وجود مى آید مخصوصاً در ژنژیویت مزمن اگر همراه با خونریزى از لثه ها باشد موجب بوى زننده و تنفرآور به خصوص هنگام صبح مى شود.
در تنفس دهانى (مثلاً در وجود لوزه هاى بزرگ) بدبویى دهان در نتیجه ممانعت از شسته شدن طبیعى مخاط و دندان ها توسط بزاق است. زبان شیاردار، زبان مودار و زبان باردار چون به تجمع و نگهدارى مواد غذایى کمک مى کنند در ایجاد بوى بد دهان دخالت دارند.
بیمارى هاى سینوس نظیر سینوزیت مزمن و فیستول سینوس دهانى و بیمارى هاى بینى از جمله رینیت آتروفیک سل و سیفیلیس و رینیت چرکى همراه با ترشح و بیمار هاى حلق نیز از علل بوى بد دهان هستند.
• بوى بد دهان ناشى از بیمارى هاى عمومى بدن
در این نوع بیمارى ها، بیمارى هاى دستگاه تنفس تحتانى از درجه اول اهمیت برخوردارند. آبسه ریه بوى گندیده شبیه به بوى گوشت فاسد دارد که حتى گاهى اولین علامت بیمارى است.
علت این بوى بد بیشتر باکترى هاى بى هوازى هستند. سل ریوى در حالت پیشرفته به سبب نکروز کازئوز و زخمى شدن ضایعات سلى باعث بدبویى دهان و بازدم ناشى از تنفس مى شود. سایر بیمارى هاى ریوى نظیر برونشیت مزمن، پنومونى نکروزه و کلاً هر حالت بیمارى زا که بر روى درخت تنفسى و ناى اثر بگذارد ممکن است بوهاى قابل اعتراض تولید کند.
در اختلالات گوارشى و سوء هضم، زخم هاى معده، سرطان مرى و معده، یبوست و عفونت هاى روده اى نیز بوى بد دهان مشاهده مى شود. در دیابت بوى استون در هواى بازدم به مشام مى رسد. در نارسایى کلیه بویى شبیه آمونیاک و در سیروز کبدى بوى کیک گندیده به مشام مى رسد.
کمبود ویتامین و هر بیمارى که سبب تب شود از علل بوى بد دهان هستند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل غیربیمارى زا
از این عوامل سیگارکشیدن را باید نام برد که نه تنها به خاطر بوى خود سیگار و توتون بلکه به سبب ایجاد زبان مودار و کاهش جریان بزاق به بدبویى دهان کمک مى کند.
همچنین مى توان بوى دهان صبحگاهى ناشى از توقف حرکت گونه، زبان و لب ها و نیز بر اثر کاهش جریان بزاق طى شب اشاره کرد. به همین دلیل مسواک زدن قبل از خواب در کاهش بوى دهان صبحگاهى تاثیر زیادى دارد. پروتزهاى ثابت و متحرک دندانپزشکى نیز درصورتى که بهداشت دهان رعایت نشود سبب بدبویى دهان مى شوند.
• بوى بد دهان ناشى از عوامل عمومى غیربیمارى زا
دوران قاعدگى چون با افزایش میکروب هاى بزاق و همچنین افزایش ۳۰۰ درصدى ترکیبات سولفوردار همراه است بوى بد دهان را به دنبال دارد.در حاملگى، یائسگى و بلوغ نیز به دلیل تغییرات هورمونى بوى بد دهان وجود دارد.
در گرسنگى به علت فساد شیره پانکراس بوى بد دهان وجود دارد که حتى با مسواک زدن از بین نمى رود. در افراد مسن بوى بد دهان به سبب تغییرات متابولیک و سایر علل نظیر کم آبى بدن، کاهش مقاومت به عفونت، کاهش اشتها و غیره است.
در خستگى و ضعف که بدن نمى تواند محصولات فرعى زائد را با سرعتى بیش از سرعت تولید آنها دفع کند امکان بوى بد دهان است. بوى بد دهان در خانم ها بیشتر از آقایان وجود دارد.در مورد نقش تغذیه در ایجاد بوى بد دهان باید گفت که دهان ما بوى آن چیزى را که مى خوریم مى دهد.
به همین دلیل آنهایى که برنامه غذایى با فرآورده هاى گوشتى دارند دهانشان بوهاى مختلف زیادى نسبت به گیاه خواران مى دهد. همچنین مشخص شده است که مصرف رژیم پرچربى منجر به ایجاد اسیدوز مى شود و در هواى تنفسى بویى شبیه به آنچه در کماى دیابتى وجود دارد به وجود مى آید.
به طور کلى غذاهایى که پروتئین زیاد و مواد قندى کمى دارند به علت ایجاد مواد سولفوردار باعث بدبوشدن دهان مى شود. البته نقش غذاهاى بودارى مثل سیر و پیاز کاملاً معلوم است.
• درمان و پیشگیرى
چون اغلب بوهاى بد دهان به علت عوامل موضعى است، بنابراین حذف این عوامل و اصلاح ناهنجارى هاى موجود در دهان اولین قدم درمان است. رعایت بهداشت دهان شامل مسواک زدن دندان ها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در کاهش بوى بد دهان با منشا دهانى بسیار موثر است.
مسواک زدن دندان ها و زبان ترکیبات سولفوردار را براى مدت یک ساعت به میزان ۷۰ تا ۸۵ درصد کاهش مى دهد. باید توجه کرد که زبان یکى از جایگاه هاى اصلى میکروب ها در دهان است و این به دلیل جمع شدن عوامل میکروبى در سطح پشتى زبان است و باید یک قسمت ضرورى از بهداشت دهان معطوف به زبان شود.
در بیمارانى که به سبب خشکى دهان (به دنبال مصرف داروهایى که قبلاً ذکر شد و یا بر اثر بیمارى) بوى بد دهان دارند مى توانند از آدامس هاى بدون شکر استفاده کنند.به طور کلى بوى بد دهان ناشى از عوامل موضعى بیمارى زا زمانى از بین مى رود که بیمارى درمان شود و بهداشت دهان رعایت شود.
استفاده از دهان شویه ها اثر موقتى در کاهش بوى بد دهان دارد. در حقیقت کوشش براى حذف بوى بد دهان با استفاده از دهان شویه ها علاوه بر اینکه موقتى است، حتى ممکن است بیمارى عمومى را نیز از دید دندانپزشک مخفى نگه دارد.
به طور کلى پوشاندن بوى دهان با یک بوى معطر و قوى تر مناسب نیست و درمان باید بیشتر معطوف درمان علت اصلى باشد.به طور کلى جهت کاهش بوى دهان باید از سیگارکشیدن، نوشیدن نوشابه هاى بودار، خوردن غذاهاى با ادویه زیاد، غذاهاى گوشتى زیاد، غذاهاى معطر با پیاز و سیر، افراط در مصرف مواد چربى دار مخصوصاً کره و روغن هاى مختلف اجتناب شود.
درحالى که خوردن میوه هاى تازه و سبزیجات و به طور کلى رژیم غذایى غنى از فیبر ارجحیت دارد. همین طور نوشیدن آب زیاد در کاهش بوى بد دهان تاثیر بسزایى دارد.